
گشنيز با نام علمي Coriandrum Sativum از خانواده چتريان (Apiaceae) گياهي علفي و يكساله، بدون كرك، به ارتفاع ۶۰-۳۰ سانتيمتر كه داراي ساقه راست، شفاف و كموبيش شياردار است. اگرچه منشأ اصلي آن به نواحي جنوب غربي آسيا و مديترانه نسبت داده ميشود، ولي امروزه در سرتاسر جهان يافت شده و پرورش مييابد. قسمت مورداستفاده گياه، ساقه و برگ و دانه (بذر) آن است. دانه گشنيز گرد و به رنگ زرد و سبز تيره است. بوي تازه آن مطبوع نبوده و تقريباً بد بو است ولي بر اثر خشك شدن اين بو از بين رفته و خوشبو ميشود. بذر گشنيز حاوي ۰/۵ تا ۱ درصد روغن ضروري است كه سرشار از مواد مغذي گياهي مفيدي نظير كارون، ژرانيول، ليمونن، بورنئول، كامفور، المول و لينالول است.
متأسفانه اين روزها برخي اخبار مبني بر آبياري سبزيها با آب فاضلاب و ناسالم بودن آنها به گوش ميرسد. بنابراين بهتر است امسال براي كاشت سبزي مصرفي خودمان دست به كار شده و ديگران را نيز به كاشت سبزي در منزل و آپارتمان تشويق كنيم. مشاهده رشد هر روزه سبزي جات در گلدان و برداشت و مصرف آن يكي از راههاي يافتن آرامش در اين ايام است. اگر ميخواهيد سبزيهايتان را پشت پنجره و تو گلدانهاي زيبا پرورش بدهيد بهتر است از خاك آماده و تميز استفاده كنيد تا فضاي آپارتمان از حشره و موجودات ديگر پر نشود. بهترين خاك براي كاشت سبزي كمپوست آماده است. اگر فقط ميخواهيد چند نمونه سبزي بكاريد بدون شك ريحان سبز يا بنفش، تربچه، جعفري و شاهي اولين انتخابها هستند. براي اينكه سبزيهاي شما هميشه سبز و شاداب و از بيماري و آفات به دور باشند ميتوانيد از كود NPK همانند ۲۰-۲۰-۲۰ استفاده كنيد.
بذر معمولي سبزي معمولاً بهصورت كيلويي عرضه ميشود و ناخالصي دارد و بخشي از آن را تخم علف تشكيل ميدهد و نسبت به بيماريها مقاومت پاييني دارد و انتخاب مناسبي براي كاشت در آپارتمان و ابعاد كوچك مثل گلدان نيست. برخلاف تصور خيلي از ما بذر اصلاحشده به معناي دستكاري ژنتيكي و تراريخته نيست. بلكه به معناي دقت در بذرگيري و انتخاب محصول مناسب براي بذرگيري است و گرده افشاني و تلقيح بهصورت علمي و بر اساس استاندارهايي انجام ميگيرد. درنتيجه بذر اصلاحشده نسبت به بيماري و آفات مقاوم است و درصد خلوص بالاتري دارد. همچنين از نظر رنگ و شادابي برتر از بذرهاي معمولياند. درنتيجه انتخاب مناسبتري براي كاشت بوده و تجربه بسيار خوبي از كاشت را به همراه دارد.
روش كاشت در گلدان
بذر، خاك استاندارد (كمپوست پيشنهاد ميشود)، گلدان مناسب، دستكش، آبپاش كوچك، بيلچه و الك تنها ابزارهاي كاشت سبزي گشنيز در آپارتمان هستند. ابتدا بذرها را براي مدت ۱۰ ساعت و حداكثر ۳ روز خيس ميكنيم. خاك را الك كرده تا نرم و يكدست شود. گلدان موردنظر را از خاك مرغوب (كمپوست آماده) پر ميكنيم (بيش از ۳/۴ گلدان). گلدان انتخابي بايد زهكشي خوبي داشته باشد (در انتهاي آن سوراخ مناسبي براي خروج آب اضافي باشد). سپس اقدام به آبياري گلدان ميكنيم تا آب كاملاً از گلدان خارج شود. بعد از چند ساعت از آبياري گلدان بذرها را بر روي خاك ميريزيم و حداكثر به ارتفاع دو برابر طول بذرها روي آن خاك ميريزيم. ريختن خاك زياد روي بذرها باعث خفه شدن آن شده و نميتوانند رشد كنند. سپس با افشانه آب را بر روي سطح خاك اسپري كنيد به صورتي كه مطمئن شويد آب به بذرها رسيده و اين كار را هر روز يا روزي دو بار انجام دهيد. قبل از سبز شدن بذر سبزي نبايد اجازه دهيد سطح خاك خيلي خشك شود در اين صورت از جوانه زدن خبري نيست. آبياري زياد نيز باعث ميشود هوا به بذرها نرسد و خفه شوند و جوانهزني صورت نگيرد. هنگاميكه سطح خاك خشك شد اقدام به آبياري مجدد كنيد. البته ميتوانيد بدون خيس كردن بذرها در آب، آنها را بهصورت دست پاش بر روي سطح خاك بريزيد و با چنگال سطح خاك را زيرورو كنيد تا بذرها به زير خاك بروند. كوددهي را از هفته دوم بعد از جوانهزني شروع كنيد.
روش كاشت در باغچه و زمين
براي كاشت گشنيز در باغچه و زمين بهتر است ابتدا مقداري خاكبرگ يا كمپوست يا كود حيواني بر روي باغچه ريخته و با بيلچه خاك را زيرورو ميكنيم و سپس خاك را نرم و تخت و يكدست ميكنيم. بذرها را بهصورت دست پاش و يكنواخت در محل موردنظر ريخته و سپس با شن كش يا چنگال خاك را با آرامي زيرورو ميكنيم تا بذرها به زير خاك بروند. سپس بهآرامي اقدام به آبياري ميكنيم بهصورتي كه آب بذرها را جابجا نكند و با خود نبرد. تا قبل از سبز شدن باغچه بهتر است هر روز يا روزي دو بار باغچه را آبياري كنيم.
برداشت از باغچه يا گلدان
براي برداشت سبزي بهخصوص در اولين برداشتها بهتر است از قيچي استفاده كنيم زيرا بذرها زياد در عمق قرار نداشته و ريشه قوي نداشته درنتيجه ممكن است از خاك دربيايند. براي برداشت سبزيها را نبايد از ريشه دربياوريم بلكه تنها نوك آن را جدا كنيم و مصرف كنيم. بعد از گذشت چند روز از برداشت سبزي، مجدد ميتوانيم آن را برداشت كنيم و سبزيها دوباره سبز ميشوند.
خواص بذر گشنيز
۱- بذر گشنيز و خواص آنتياكسيداني و ضدسرطاني
خاصيت آنتياكسيداني بذر گشنيز به علت وجود تركيبات مختلفي همانند: كوئرستين، كامفرول، رامنتين، اپيژنين، كافئيك اسيد، كلروژنيك اسيد و تيانين است. فلاوونوئيدها و ساير تركيبات مذكورِ موجود در بذر گشنيز علاوه بر كاهش پراكسيداسيون ليپيدها و بهبود فعاليت آنزيمهاي شركتكننده در دفاع آنتياكسيداني بدن مانند گلوتاتيون پراكسيداز (GPx)، گلوتاتيون ردوكتاز (GR)، سوپر اكسيد ديسموتاز (SOD) و كاتالاز، مانع تشكيل راديكالهاي آزاد مخرب سلامتي نيز ميشوند. بررسيهاي علمي ثابت كردهاند بذر گشنيز از طريق تأثير بر متابوليسم چربيها و افزايش تبديل كلسترول به اسيدهاي صفراوي سبب كاهش كلسترول سرم در بيماران مبتلا به كلسترول بالاي خون ميشود. در مطالعات گوناگون، فعاليت آنتي اكسيداني گياهان دارويي به محتواي فنولي آنها نسبت داده شده است. گزارش شده است كه بيشترين مقدار فنول گياه گشنيز مربوط به دانه آن است كه ميتواند با اثرگذاري بر مسير كاسپازهاي (گروهي از آنزيمها كه به خانواده پروتئازها تعلق داشته و نقش مهمي در مرگ برنامه ريزي شده سلولها ايفا ميكنند) درون سلولي و مسيرهاي اپوپتوز (مرگ برنامه ريزي شده سلولي) ميتوكندري، سلولهاي سرطاني را مهار نمايد. علاوه بر اين، آنتياكسيدانهاي موجود در بذر اين گياه ميتواند سطح H2O2 (هيدروژن پراكسيد، تجزيه اين ماده باعث ايجاد راديكالهاي آزاد شده كه با خاصيت شديد اكسيدكنندگي خود، انواع مواد آلي و معدني را اكسيد ميكنند و ميتوانند زمينه ايجاد انواع سرطانها را پديد آورند) را كاهش داده و احتمالاً از تكثير و مهاجرت سلولهاي سرطاني جلوگيري كند.
۲- دانه گشنيز و كنترل ديابت
از دسته گياهان دارويي كه به نظر ميرسد در درمان و كنترل ديابت نقش مهمي داشته باشد، بذر گشنيز را ميتوان نام برد كه اثرات مفيد و كارآمد خود در اين زمينه را از ۳ طريق مختلف اعمال ميكند:
۱- آثار ضد هايپرگليسمي عصارهي بذر گشنيز ممكن است به دليل بازسازي پاسخ انسولين از طريق وجود فعاليت شبه انسولين و انسولين آزاد ضدهايپرگليسميكي اين بذر رخ دهد.
۲- كنترل ضعيف قند خون در ديابت نوع يك با افزايش آسيب اكسايشي آپوليپوپروتئين A-I همراه است كه بسياري از مطالعات نشان دادهاند عصارهي بذر گشنيز ميتواند موجب بهبود كنترل گلوكز خون از طريق تعديل مسير فوق شود.
۳- اثر هيپوگليسميك فلاونوئيدهاي بذر گشنيز ميتواند نتيجه افزايش فعاليت هگزوكيناز و گلوكوكيناز كبدي، محافظت و حتي افزايش تراكم سلولهاي β در جزاير لانگرهانس به علت خاصيت آنتياكسيداني آنها، افزايش بيان ناقلان گلوكز در سلولهاي عضلاني، تعديل فعاليت افزايش يافته آنزيم كبدي گلوكز ۶- فسفاتاز و يا افزايش جذب گلوكز به وسيله سلولهاي كبد، چربي و عضله باشد.
روش استفاده: هر شب تعدادي تخم گشنيز را در آب خيس كنيد و روز بعد آب عصارهي آنها را بنوشيد.
۳- دانه گشنيز و كنترل چربي خون
استفاده از عصاره بذر گشنيز سطوح كلسترول تام، تري گليسيريد، LDL-C و VLDL-C سرم را كاهش داده و سطح HDL-C سرم را افزايش ميدهد. بعلاوه يافتههاي حاصل از بررسيهاي علمي ثابت كردهاند بذر گشنيز از طريق تأثير بر متابوليسم چربيها و افزايش تبديل كلسترول به اسيدهاي صفراوي سبب كاهش كلسترول سرم در بيماران مبتلا به كلسترول بالاي خون ميشود.
۴- بذر گشنيز و سلامت پوست
در مطالعات اخير حيواني اثر عصاره بذر گشنيز به منظور بررسي اثر محافظتي اين عصاره در برابر اشعه ماوراءبنفش به صورت آزمايشگاهي بر روي فيبروبلاستهاي پوست و نيز روي پوست بدون مو آزمايش شده است. در سلولهايي كه با عصاره بذر گشنيز درمان شده بودند مقادير بيشتري از پروكلاژن نوع يك و مقادير كمتري از MMPI (آنزيمي كه موجب تخريب و تجزيه پروتئينهاي ساختماني ماتريكس پوست نظير كلاژن و الاستين ميشود) ديده شده است. همچنين مشاهده شد پوستهاي درمان شده با عصاره بذر گشنيز لايههاي نازكتر پوستي و كلاژن فشردهتري از پوستهاي درمان نشده داشتند. در تحقيقات ميكروسكوپي نيز در سلولهاي پوستهاي درمان شده با بذر گشنيز مقادير بيشتري پروكلاژن و مقادير كمتري MMPI ديده شد. همه اين نتايج نشاندهنده آن است كه عصاره بذر گشنيز ميتواند به عنوان يك ماده ضد چروك كه از طريق محافظت پوست در مقابل اثر UVB اثر ميكند، در محصولات آرايشي- بهداشتي و دارويي مورد استفاده قرار گيرد.
از ديگر خواص تخم گشنيز در سلامت پوست ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
* درمان اگزما
تخم گشنيز داراي خواص ضدعفونيكننده است و ميتواند براي درمان بيماريهاي پوستي از جمله اگزما و بثورات استفاده شود.
روش استفاده: تخم گشنيز پودر شده را با يك قاشق غذاخوري عسل و مقداري آب تركيب كنيد، خمير به دست آمده را بر روي مناطق آسيبديده بماليد و بگذاريد ۱۰ دقيقه بماند، سپس با آب سرد خوب بشوييد.
محققان دريافتند كه تخم گشنيز مانند يك داروي ضد اسپاسم عمل ميكند و براي بهبود هضم غذا، درمان نفخ، درمان معده درد، سندروم روده تحريكپذير و سلامت دستگاه گوارش مفيد است
* درمان آكنه و جوش صورت
دانه گشنيز داراي خواص ضد باكتري بوده و به عنوان يك درمان مؤثر براي آكنه و جوش صورت محسوب ميشود.
روش استفاده: پودر تخمه گشنيز را با عسل و زردچوبه تركيب كنيد و آن را بر روي صورت بماليد، بگذاريد تا خشك شود و سپس با آب سرد بشوييد.
* رفع خارش پوست
براي خارشهاي پوستي نيز ميتوان از محلولهاي موضعي تخم گشنيز استفاده كرد.
۵- تخم گشنيز و رينيت آلرژيك
از ديگر خواص گشنيز اين كه تحقيقات علمي نشان دادهاند تركيبات فلاونوئيدي، فنولي و ترپني عصاره بذر گشنيز سبب بهبودي در علائم رينيت آلرژيك همچون احتقان، آبريزش و سوزش بيني ميشوند. فلاوونوئيدهايي همچون لوتئولين، اپيژنين و فيستين به عنوان مهاركنندههاي طبيعي احتمالي IgE (نوعي ايمونوگلوبولين كه با پيوند به عامل حساسيتزا باعث آزاد شدن هيستامين از ماستسل و بازوفيل ميشود و علائم آلرژي را پديد ميآورد) در نظر گرفته ميشوند كه فعاليتهاي ضد آلرژيك قوي همچون مهار آزادسازي هيستامين از اينترلوكين هاي نوع ۴ و ۳ (مولكولهايي از جنس پروتئين كه نقش مهمي در بروز پاسخ آلرژيك و علائم آن دارند) سنتزي و جلوگيري از ترشح گيرنده CD40 (مولكولي كه در صورت تحريك مجموعهاي از واكنشهاي مرتبط درون سلولي را رهبري ميكند) به وسيله بازوفيلها و شايد ماستسلها دارند. همچنين، كوئرستين موجود در اين بذر ترشح CD63 و CD203c و آزاد شدن هيستامين در بازوفيل هاي فعال شده با آنتي IgE را مهار ميكند.
۶- دانه گشنيز و سلامت مو
دانه گشنيز ريشههاي مو را تقويت ميكنند و باعث افزايش رشد مو ميشوند، همچنين با تقويت مو از ريزش مو جلوگيري ميكنند.
روش استفاده: پودر دانه گشنيز را در مقداري روغنزيتون بريزيد و بر روي موها و پوست سر خوب ماساژ دهيد، بگذاريد ۳۰ دقيقه بماند و سپس با آب گرم و شامپو بشوييد.
۷- دانه گشنيز و كمك به گوارش
محققان دريافتند كه تخم گشنيز مانند يك داروي ضد اسپاسم عمل ميكند و براي بهبود هضم غذا، درمان نفخ، درمان معده درد، سندروم روده تحريكپذير و سلامت دستگاه گوارش مفيد است.
روش استفاده: اگر سو هاضمه و نفخ داريد ميتوانيد هر روز يك عدد تخم گشنيز را بجويد و يا تخم گشنيز را يك شب در آب خيس كنيد و صبح روز بعد ناشتا آب آن را بنوشيد.
۸- بذر گشنيز و تسكين عفونت ادراري
تخم گشنيز به درمان عفونت ادراري و عفونت مثانه كمك ميكند و چون خواص ديورتيك دارد براي سلامت كليهها مفيد است.
روش استفاده: ۱٫۵ قاشق چايخوري تخم گشنيز را در دو فنجان آب بريزيد و ناشتا بنوشيد.
۹- تخم گشنيز و كاهش درد قاعدگي
تخم گشنيز با كمك به تنظيم عملكرد مناسب غدد درونريز و هورمونهايي كه دورههاي قاعدگي را تنظيم ميكنند به بهبود بينظمي قاعدگي و درمان گرفتگي و درد پريود كمك ميكند.
روش استفاده: ۶ گرم تخم گشنيز را در نيم ليتر آب جوش بريزيد و بگذاريد ۱۰ دقيقه بماند تا دم بكشد، اين چاي گشنيز گرم را با عسل تركيب كنيد و روزي سه بار مصرف كنيد تا درد قاعدگي را كاهش دهد.
۱۰- بذر گشنيز و درمان كمخوني
تخم گشنيز حاوي مقادير بالايي آهن است كه براي پيشگيري و درمان كمخوني مفيد است.
روش استفاده: براي درمان كمخوني هر روز يك قاشق چايخوري تخم گشنيز را در يك ليوان آب جوش بريزيد و بگذاريد ۱۰ دقيقه بماند تا دم بكشد سپس اين دمنوش گشنيز را با عسل يا خرما بخوريد.
ديگر خواص تخم گشنيز
تخم گشنيز حاوي مقادير بالايي پتاسيم است؛ از اين رو به عنوان يك ديوروتيك طبيعي عمل كرده و باعث كاهش فشارخون بالا، ادم و ورم ميشود. اين دانه گياهي همچنين حاوي مقادير بالايي ويتامين C است كه باعث تقويت سيستم ايمني بدن شده و به درمان سرماخوردگي و آنفلوانزا كمك ميكند. ميتوان ۲ تا ۳ گرم تخم گشنيز را دم كرد و ۳ بار در روز آن را مصرف كنند كه براي كاهش قند خون، افزايش شير مادران و هضم غذا مفيد است.
عوارض و مضرات تخم گشنيز
* كساني كه از ديابت و فشارخون بالا رنج ميبرند، نبايد در مصرف تخم گشنيز زياده روي كنند چون ممكن است باعث كاهش شديد قند خون و فشارخون شود.
* تخم گشنيز ممكن است باعث واكنشهاي آلرژيك در افراد حساس شود.
براي خريد بذر گشنيز و ساير سبزي جات به فروشگاه بذر ظرافت مراجعه فرماييد.
همچنين از راههاي زير نيز ميتوانيد محصولات ما را ملاحظه و خريد نماييد:
۱- مراجعه به صفحه اينستاگرامي به آدرس:
https://www.instagram.com/zerafat.shop/
۲- مراجعه به كانال تلگرامي به آدرس:
https://t.me/zerafat_shop
۳- تماس با شماره موبايل: ۰۹۱۳۵۵۵۵۸۳۳
برچسب:
گشنيز،
بذر گشنيز،
خواص گشنيز،
تخم گشنيز،
چاي گشنيز،
سبزيجات،
ادامه مطلب
بازدید: